De nieuwste Article in de brievenbus, voor het eerst zonder dat ik me er ook maar enigszins mee bemoeid had. Niet meegelezen, geen proeven beoordeeld, niet meevergaderd. Sinds april ben ik namelijk geen redactielid meer, maar lid van de redactieraad. Des te groter de verrassing was dit mooie nieuwe nummer over kunst in de openbare ruimte, vol artikelen die ik direct wilde lezen. Binnen op de bank, welteverstaan. Regel er ook een voor jezelf op www.tijdschriftarticle.nl.
Speel je in een klein ensemble en wil je een nieuw repertoire uitproberen? Naar iets toewerken? Of gewoon eens op een bijzondere plek spelen?
Elke laatste zondag van de maand wordt Paushuize voor publiek opengesteld door de eigenaar, Provincie Utrecht. Aangezien dit sfeervolle Utrechtse monument zich uitstekend leent voor kamermuziek, zijn we op zoek naar muzikanten die een kort optreden willen verzorgen.
Jazz, klassiek, modern, alles is welkom!
Stuur een mailtje naar: bezoekpaushuize@gmail.com.
Benieuwd naar de geschiedenis achter deze serie schilderijen van paus Adrianus VI, die tegenwoordig in Paushuize hangt? Zondag 30 november is het weer Open Paushuize en geef ik vanaf 11 uur een gratis rondleiding.
Gisteren mocht ik een rondleiding geven door Paushuize voor de vrienden van het Utrechtse Toonkunstkoor. Het programma had een negentiende-eeuws tintje: later op de middag zou een concert volgen van César Franck (1822-1890) in de Willibrordkerk (1875-1891), en tussendoor was er een lunch, geinspireerd op de menu’s van de Parijse bistro’s uit die tijd.
Het was niet moeilijk om een brug te slaan tussen Paushuize en het negentiende-eeuwse programma van die dag. Paushuize heeft, hoewel het van buiten nog grotendeels het zestiende-eeuwse gebouw is dat door paus Adriaan werd neergezet, een duidelijk negentiende-eeuws stempel gekregen. De balzaal (oorspronkelijk de vergaderzaal van de Provinciale Staten) is in 1830 aangebouwd door Christiaan Kramm en tussen 1888 en 1890 gedecoreerd onder leiding van Jacobus van Lokhorst. Van Lokhorst was Rijksbouwkundige en zag bij zijn iets oudere collega Pierre Cuypers de rijkbeschilderde interieurs van zijn kerken en het Rijksmuseum tot stand komen. Voor Paushuize koos Van Lokhorst voor een verrassende insteek: niet neogotisch of neoclassicistisch, zoals de interieurs van Cuypers, maar neo-pompeiiaans, geinspireerd op de muurschilderingen die in Pompeii werden aangetroffen. Deze keuze is uniek in Nederland: nergens anders bevindt zich een muurschildering in een dergelijke stijl.
In dezelfde tijd werd, een paar honderd meter verderop, gewerkt aan een ander groot decoratieprogramma. Het interieur van de Willibrordkerk werd ontworpen door leden van het Sint Bernulphusgilde, een Utrechtse vereniging van priesters en kunstenaars die rooms-katholieke kerken wilden inrichten in neogotische stijl. Specifiek propageerden zij een stijl die teruggreep op de lokale Nederrijnse gotiek. Met gebundelde krachten is in de Willibrordkerk een indrukwekkend Gesamtkunstwerk tot stand gekomen met houstnijwerk, gebrandschilderde ramen, smeedwerk en muurschilderingen.
De behoorlijk aanwezige schilderingen in neostijlen, vol gesjabloneerde vormen met uitgesproken kleuren, raakten in de twintigste eeuw uit de gratie. Het Rijksmuseum werd geheel gewit, de balzaal van Paushuize werd overgeschilderd in bescheiden pasteltinten en de Willibrordkerk kwam in ernstige staat van verval terecht. Het had niet veel gescheeld of we hadden nooit meer iets van deze bijzondere interieurs met eigen ogen kunnen aanschouwen. Toch zijn uiteindelijk alledrie de gebouwen in de afgelopen jaren gerestaureerd. Latere verflagen werden voorzichtig afgekrabt en zowel het Rijksmuseum als Paushuize kregen de oorspronkelijke beschildering terug. De schilderingen van de Willibrordkerk waren ernstig beschadigd, maar zijn behoedzaam teruggerestaureerd. We kunnen er nu weer doorheen wandelen en onze ogen uitkijken. Zo’n middag met rondleiding, lunch en concert maakt daarom extra duidelijk: de waardering voor de smaak van de negentiende eeuw is teruggekeerd.
Op 15 en 29 november zal ik een lezing en excursie over Paushuize geven voor cursisten van Kunsthistorische Leergangen Utrecht, oftewel KLU. Tijdens de lezing zal ik ingaan op de naamgever van het huis, Paus Adriaan, maar ook op de opeenvolgende bewoners en de veranderingen die zij in het gebouw aanbrachten. Ook de recente restauratie komt aan bod.
Ik hoop aan de cursisten over te brengen waarom Paushuize zo’n bijzonder gebouw is en waarom het in de loop der eeuwen altijd prominente bewoners aangetrokken heeft – niet alleen lokaal maar ook nationaal en internationaal. Niet alleen de betrokkenheid van de paus, vijf eeuwen geleden, maar juist alle lagen van de geschiedenis die daarna gekomen zijn, maakt dit tot een bijzonder stadspaleis.
Aanstaande zondag, de laatste zondag van de maand, is Paushuizeweer gratis te bezoeken onder begeleiding van een rondleiding. Benieuwd naar de geschiedenis achter deze prachtig gerestaureerde neo-pompeiiaanse balzaal? Kom naar de rondleiding, 26 oktober. Verzamelen vanaf 10.45 uur op de binnenplaats.
Maar liefst 15.000 mensen hebben Open Monumentendag in Utrecht bezocht. Het weer was stralend, de vrijwilligers enthousiast en overal in de stad waren mensen met Open Monumentendagkranten te zien.
Ook in Paushuize was het druk: tussen tien uur ’s ochtends en vijf uur ’s middags hebben maar liefst 580 mensen een rondleiding van drie kwartier gekregen. Er moest soms gewacht worden, maar gelukkig scheen de zon en grepen de bezoekers de kans om even uit te puffen in de binnentuin van Paushuize.
Nu op naar volgend jaar. Het nieuwe thema is Kunst en Ambacht en de mooiste monumenten schieten mij alweer te binnen…
