Omdat Paushuize van de Provincie Utrecht is gesloten in verband met de coronacrisis, deel ik als conservator wekelijks de leukste inkijkjes. Een virtuele rondleiding (ook te volgen via Twitter), met beeldmateriaal van o.a. het Centraal Museum en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Dit keer: Oranjeportretten.
Het is Koningsdag! Tijd om stil te staan bij de Oranjeportretten in Paushuize. Als officiële ontvangstlocatie van de Utrechtse Commissaris van de Koning (Hans Oosters), en daarmee een overheidsgebouw, zijn hier verschillende staatsieportretten te vinden.
Dat is overigens geen verplichting, maar een goed gebruik. Staatsieportretten werden vaak nageschilderd, of als prent of foto verspreid over de verschillende overheidsgebouwen. In Paushuize hangen ze bijeen in de Koninginnekamer, kijk hier maar eens rond.
In de Koninginnekamer is ook ruimte voor koningen: zowel Willem I als Willem II hangen hier aan de muur. Deze portretten zijn kopieën naar de officiële staatsieportretten door respectievelijk Charles Hodges (1816) en Nicolaas Pieneman (1849). (bruikleen RCE)
Dit portret toont een jonge Wilhelmina in 1890. Een foto, genomen door de Haagse hoffotograaf Heinrich Wilhelm Wollrabe, is in kleur gedrukt en op linnen aangebracht, en vervolgens met olieverf beschilderd. Zo lijkt het net een origineel schilderij.
Er is zelfs parelmoer gebruikt om de glimeffecten van Wilhelmina’s kroon te benadrukken. Dit soort reproducties werden vervaardigd door het atelier van Henri Bogaerts, die zijn drukprocédé gepatenteerd had als Peinture Bogaerts en op die manier duizenden kopieën vervaardigde.
Wilhelmina werd ook meerdere malen geportretteerd door Thérèse Schwartze. Zij was een veelgevraagd portrettiste van de Nederlandse elite en wist daarmee internationale bekendheid te verwerven. Dit portret is een reproductie van een pasteltekening uit 1915.
Het meest moderne schilderij in Paushuize is een metershoog doek met beeltenissen van Beatrix, Juliana, Wilhelmina en Emma. Vier generaties Nederlandse koninginnen, geschilderd in opdracht van de Provincie Utrecht door Bert van Zelm in 2005.
We verlaten de Koninginnekamer, en treffen Willem III aan op een schilderij van Pieneman op de bel-etage. De koning is afgebeeld op de binnenplaats van Paushuize, waar hij in 1853 een verzoekschrift kreeg aangeboden van de burgerij.
Sinds de reformatie was het uitoefenen van katholicisme verboden. Met de Grondwet (1848) mocht dat weer, en werd een aartsbisschop benoemd. Dit maakte een storm van protest los; zodoende het (vergeefse) verzoek aan de koning om het herstel van de katholieke hiërarchie te stoppen.
Overigens: de enige koning die langere tijd in Paushuize verbleef, is Lodewijk Napoleon. Hij logeerde hier in afwachting van de voltooiing van zijn paleis op de Drift (nu bieb @UniUtrecht). Uiteindelijk vertrok hij naar het stadhuis op de Dam – Utrecht werd toch geen hoofdstad…
Tenslotte komen we de jonge Wilhelmina weer tegen in de Balzaal. Tien jaar was ze, toen haar vader overleed en zij officieel koningin werd. Dit portret is een kopie van een foto, die overigens ook op munten werd gebruikt en de geschiedenis inging als ‘Wilhelmina met hangend haar’.
Haar beeltenis kwam bij toeval tevoorschijn tijdens de restauratie van de Balzaal door Peter Dijkman en Claudia Junge. Ze werd waarschijnlijk op de muur geschilderd toen zij haar vader opvolgde, en is mogelijk weer overgeschilderd toen ze ouder werd.
Tegenover haar zien we Willem-Alexander: het portret dat we kennen van de euromunt. Ter gelegenheid van zijn kroning in 2013 deed hij alle provincies aan, en bezocht hij ook Paushuize. Zo wordt de lijn doorgetrokken naar het heden. Fijne Koningsdag thuis, en tot volgende week!
